Anders dan algemeen en voor absolute waarheid aangenomen wordt kent het in Polen liggende kamp Auschwitz een andere start en heeft het verrassend andere wortels. Niet de Duitsers maar de Amerikanen hebben dit kamp in de nadagen van de Eerste Wereldoorlog opgezet als quarantaine-, en krijgsgevangenkamp dat eveneens dienst deed als vluchtelingenkamp. De voornaamste reden voor het opzetten van dit kamp in de plaats Oświęcim (Oswiecim) zoals ze in het Pools genoemd wordt was de bestrijding van de toentertijd heersende Tyfusepidemie.
Wat vooraf ging
Het grondgebied van Polen was in de jaren voorafgaand aan de Franse Revolutie meerdere malen herverdeeld. Het land was in de jaren 1792, 1793 en 1795 onder Russisch, Oostenrijks en Pruisisch bestuur gebracht en had het land effectief opgehouden te bestaan. Het was keizer Napoleon Bonaparte die natijd een deel ervan als Hertogdom Warshaw herschiep (1807-1815) waarna het na de Congressen van Wenen (1815) tot een personele unie met Rusland gebracht werd onder de naam Congres Polen. Na oproer en opstand verloor Polen in 1831 haar relatieve zelfstandigheid en zelfbeschikking en werd min of meer bij Rusland ingelijfd. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog streden Poolse eenheden binnen het Habsburgse (Oostenrijkse) leger onder aanvoering van maarschalk Jozef Pilsoedski tegen de Russische troepen aan het oostfront. Op 6 augustus 1914 zetten Pilsoedski’s eenheden vanuit het relatief autonome Galicië de aanval in op het Russische deel van Polen. In 1916 leidde dit onder supervisie van het Duitse Keizerrijk (t/m 1918) tot de vorming van het Regentschapskoninkrijk Polen. Pilsoedski greep de nederlaag van de Centralen en de wapenstilstand van 1918 aan om de onafhankelijkheid uit te roepen waarmee het Regentschapskoninkrijk Polen werd opgeheven. Na de wapenstilstand van 1918 werd door de grootmachten bepaald dat uit het voormalige Duits- en Oostenrijks Polen, samen met Russich-Polen een nieuwe staat werd gevormd. Niet instemmend met de Oostelijke landsgrens die in eerste instantie gelijk gesteld werd met de Curzon-linie trok Pilsoedski ten strijde tegen Rusland. Een Groot-Poolse staat ontving in zekere zin geallieerde ondersteuning, een katholieke bufferstaat in het oosten was in geopolitiek belang van de geallieerden. Het sinds 1914 door oorlog, honger, dood en ellende geplaagde land beleefde geen vrede maar werd in een nieuwe strijd geworpen die uiteindelijk tot 1921 voortgezet zou worden.
Gedurende deze strijd werden in maart 1919 de ‘Grote Vier’ (zoals de overwinnende geallieerde grootmachten aangeduid werden) door de Engelse minister van buitenlandse zaken Lord Curzon erop gewezen dat met name in het Oosten zoals Polen, Oekraïne, Servië, Roemenië en andere oostelijke staten geteisterd werd door een snel naar het westen verspreidende Tyfus epidemie. Steden als Wenen, Krakau en Boedapest werden reeds door deze door luizen verspreidde epidemie belaagd, miljoenen Oost-Europeanen werden hierdoor bedreigd en sloegen op de vlucht richting het westen.
Op 29 mei 1919 verklaarde de nieuwe Poolse minister van gezondheid Dr. Thomas Janiszweski dat er een Cordon Sanitaire ingesteld werd van de Baltische staten t/m de Middellandse Zee om zo de epidemie te stuiten. Op dat moment waren in Polen naar schatting meer dan een miljoen mensen met Tyfus besmet en vielen er wekelijks honderdduizenden slachtoffers door de epidemie die zich als een woudbrand naar het westen verplaatste. Het plan van Janiszweski kwam er op neer dat personen die met tyfus (of andere ziekten) besmet waren geïnterneerd en afgezonderd moesten worden. Grondig gereinigd, ontsmet en geschoren, dat hun kleding ontluisd en gedesinfecteerd diende te worden (zo nodig vervangen) en zolang in quarantaine gehouden moesten worden totdat zij geen bedreiging meer voor de volksgezondheid vormden en met een ‘Certificate of Delousation’ ontslagen werden.
Generaal John J. Pershing bevelhebber van het AEF (American Expedition Force) welke op de nominatie stond om naar de USA terug verscheept te worden kreeg op 25 juni 1919 van president Woodrow Wilson het bevel deze taak op zich te nemen. Pershing droeg Colonel Harry L. Gilchrist van het Army Medical Corps op zich bij Dr. Thomas Janiszweski te melden en de strijd tegen de tyfusepidemie in Polen op zich te nemen. De Gilchrist-eenheid werd de American Polish Thypus Relief Expedition (APTRE) later hernoemd tot American Polish Relief Expedition (APRE) met haar hoofdkwartier in Warshaw.
Door haar uitstekende spoorwegverbindingen werd de op vijfenzeventig kilometer van het in Krakow gesitueerde Bacteriologische Laboratorium liggende plaats Oświęcim als meest geëigende plaats voor het ‘Quarantine and Refugee Station’. Haar gunstige ligging vanwege de vele omringende ruime landerijen welke uitermate geschikt waren voor de noodzakelijke voedselvoorziening was ook een belangrijk punt. Daarnaast konden de krijgsgevangenen direct ingezet worden bij teelt en oogst en zo de lasten die Polen daardoor te dragen had te verlichten. Medio augustus 1919 werd Kamp Auschwitz operationeel en ontving het gemiddeld 5.000 tot 6.000 personen per dag, voor het merendeel krijgsgevangenen. 
Uit Amerikaanse, Engelse, Franse en Duitse militaire voorraden werden grote aantallen stoom-sterilisatoren, autoclaven en mobiele badinstallaties aangeleverd. De Foden-Tresh stoom-sterilisator, al dan niet mobiel/door paardentractie of gemotoriseerd voortbewogen, maakte vast onderdeel uit van de enorme hoeveelheid benodigde ontluizingsapparatuur.
Krijgsgevangen Bolsjewieken die nauwelijks gekleed en slecht gevoed waren stonden met graagte hun schamele en van luizen vergeven bovenkleding af in ruil voor ondergoed, zeep en schoeisel uit Amerikaanse legervoorraden. Samen met het ontvangen aardappelrantsoen verdween de kledij gedurende een half uur in de stoom-sterilisatoren waarna luizen vernietigd en de aardappels gaar in ontvangst genomen werden.
“We have found lately that the Bolsheviks have taken to putting patatoes in the pockets of their clothes as they go in the sterilizers – on getting back their sterilized clothes they have naturally enough fine boiled patatoes. This is quite a popular way of getting them to [have] to clothes sterilized. The Q.M. (Quarter Master) passes out each man his raw potatoe (sic) ration, and there is always a line up now at the machines ”
De met papiersnippers gevulde slaapzakken werden geregeld met dieseldamp gereinigd, het zand in de barakken op gezette tijden verschoond terwijl het ongedierte in de barakken zelf onder supervisie van de Zweedse arts Vamos met cyanide werd vergast. Het uitvoerende personeel moest speciale gasmaskers ophebben van het type “Drägerwerke Lübeck” dat ook een kleine zuurstofcilinder bezat omdat het dodelijke gif niet goed gefilterd kon worden. Kleine hoeveelheden HCN waren al dodelijk. Al eerder was Sulphuric Acid en Sodium Cyanide gebruikt. Het ongedierte in de gebruikte treinstellen en wagons werd in afgesloten tunnels door vergassing onschadelijk gemaakt. Aan het einde van 1920 zat het werk van de American Polish Relief Expedition erop en op 4 januari 1921 werd de eenheid van haar taak ontheven en officieel opgeheven.
In september 1939 viel het Duitse leger Polen binnen om halverwege november haar campagne te staken. Na vijf maanden werd op 1 april 1940 het kamp Auschwitz officieel als gevangenenkamp voor het Duitse leger opgeleverd. Met de komst het eerste gevangenentransport van dertig Duitse criminelen die op 20 mei 1940 arriveerden werd Auschwitz opnieuw gebruik genomen.