Hoe Amerika de Nord Stream-pijpleiding eruit haalde
De New York Times noemde het een “mysterie”, maar de Verenigde Staten voerden een geheime zeeoperatie uit die geheim werd gehouden – tot nu toe
(Intellectuele eigendom en auteursrecht volledig onder controle van) Seymour Hersh, Febr. 8, 2023
Het duik- en bergingscentrum van de Amerikaanse marine is te vinden op een locatie die zo obscuur is als de naam – langs wat ooit een landweg was op het platteland van Panama City, een nu bloeiende badplaats in zuidwestelijk Florida, 70 mijl ten zuiden van de grens met Alabama. Het complex van het centrum is net zo onopvallend als de locatie – een saaie betonnen bouwsels van na de Tweede Wereldoorlog die het uiterlijk heeft van een middelbare school aan de westkant van Chicago. Een wasserette met muntjes en een dansschool liggen aan de overkant van wat nu een vierbaansweg is.
Het centrum traint al tientallen jaren hoogopgeleide diepwaterduikers die, eenmaal toegewezen aan Amerikaanse militaire eenheden over de hele wereld, in staat zijn om technisch te duiken om het goede te doen – met behulp van C4-explosieven om havens en stranden te ontdoen van puin en niet-ontplofte explosieven – evenals het slechte, zoals het opblazen van buitenlandse booreilanden, het vervuilen van inlaatkleppen voor onderzeese energiecentrales, het vernietigen van sluizen op cruciale scheepvaartkanalen. Het centrum van Panama City, dat beschikt over het op een na grootste overdekte zwembad in Amerika, was de perfecte plek om de beste en meest zwijgzame afgestudeerden van de duikschool te werven die afgelopen zomer met succes deden wat ze 260 voet onder het oppervlak van de Oostzee hadden mogen doen.
Afgelopen juni plantten de marineduikers, opererend onder de dekmantel van een breed gepubliceerde MIDZOMER NAVO-oefening bekend als BALTOPS 22, de op afstand geactiveerde explosieven die drie maanden later drie van de vier Nord Stream-pijpleidingen vernietigden, volgens een bron met directe kennis van de operationele planning. Twee van de pijpleidingen, die gezamenlijk bekend stonden als Nord Stream 1, voorzagen Duitsland en een groot deel van West-Europa al meer dan een decennium van goedkoop Russisch aardgas. Een tweede paar pijpleidingen, Nord Stream 2 genaamd, was gebouwd, maar was nog niet operationeel. Nu Russische troepen zich aan de Oekraïense grens verzamelen en de bloedigste oorlog in Europa sinds 1945 opdoemt, zag president Joseph Biden de pijpleidingen als een middel voor Vladimir Poetin om aardgas in te zetten voor zijn politieke en territoriale ambities.
Gevraagd om commentaar, zei Adrienne Watson, een woordvoerder van het Witte Huis, in een e-mail: “Dit is valse en complete fictie.” Tammy Thorp, een woordvoerder van de Central Intelligence Agency, schreef op dezelfde manier: “Deze bewering is volledig en volkomen onjuist.” Biden’s beslissing om de pijpleidingen te saboteren kwam na meer dan negen maanden van zeer geheim heen en weer debat binnen de nationale veiligheidsgemeenschap van Washington over hoe dat doel het beste kan worden bereikt. Voor een groot deel van die tijd was de kwestie niet OF de missie moest worden gedaan, maar HOE het voor elkaar te krijgen zonder openlijke aanwijzingen over wie verantwoordelijk was.
Er was een vitale bureaucratische reden om te vertrouwen op de afgestudeerden van de hardcore duikschool van het centrum in Panama City. De duikers waren alleen marine, en geen leden van Het Amerikaanse Special Operations Command, wiens geheime operaties moeten worden gerapporteerd aan het Congres en van tevoren moeten worden geïnformeerd aan de leiding van de Senaat en het Huis van Afgevaardigden – de zogenaamde Bende van Acht. De regering-Biden deed er alles aan om lekken te voorkomen, aangezien de planning eind 2021 en in de eerste maanden van 2022 plaatsvond. President Biden en zijn team voor buitenlands beleid – nationaal veiligheidsadviseur Jake Sullivan, minister van Buitenlandse Zaken Tony Blinken en Victoria Nuland, de staatssecretaris voor beleid – waren luidruchtig en consistent geweest in hun vijandigheid tegen de twee pijpleidingen, die 750 mijl naast elkaar liepen onder de Oostzee vanuit twee verschillende havens in het noordoosten van Rusland in de buurt van de Estse grens, in de buurt van het Deense eiland Bornholm voordat het eindigt in Noord-Duitsland.
De directe route, die elke noodzaak om Oekraïne te passeren omzeilde, was een zegen geweest voor de Duitse economie, die genoot van een overvloed aan goedkoop Russisch aardgas – genoeg om zijn fabrieken te runnen en zijn huizen te verwarmen, terwijl Duitse distributeurs overtollig gas, met winst, in heel West-Europa konden verkopen. Actie die kan worden herleid tot de [USA] regering zou in strijd zijn met de Amerikaanse beloften om het directe conflict met Rusland te minimaliseren. Geheimhouding was essentieel.
Vanaf het begin werd Nord Stream 1 door Washington en zijn anti-Russische NAVO-partners gezien als een bedreiging voor de westerse dominantie. De holding erachter, Nord Stream AG, werd in 2005 in Zwitserland opgericht in samenwerking met Gazprom, een beursgenoteerd Russisch bedrijf dat enorme winsten voor aandeelhouders produceert en wordt gedomineerd door oligarchen waarvan bekend is dat ze in de ban zijn van Poetin. Gazprom controleerde 51 procent van het bedrijf, met vier Europese energiebedrijven – een in Frankrijk, een in Nederland en twee in Duitsland – die de resterende 49 procent van de voorraad deelden en het recht hadden om de downstream-verkoop van het goedkope aardgas aan lokale distributeurs in Duitsland en West-Europa te controleren. De winst van Gazprom werd gedeeld met de Russische regering en de inkomsten uit staatsgas en olie werden in sommige jaren geschat op maar liefst 45 procent van het jaarlijkse budget van Rusland.
De politieke angsten van Amerika waren reëel: Poetin zou nu een extra en broodnodige belangrijke bron van inkomsten hebben, en Duitsland en de rest van West-Europa zouden verslaafd raken aan goedkoop aardgas dat door Rusland wordt geleverd – terwijl de Europese afhankelijkheid van Amerika afneemt. In feite is dat precies wat er gebeurde. Veel Duitsers zagen Nord Stream 1 als onderdeel van de bevrijding van de beroemde Ostpolitik-theorie van voormalig bondskanselier Willy Brandt, die het naoorlogse Duitsland in staat zou stellen zichzelf en andere Europese landen die in de Tweede Wereldoorlog zijn vernietigd te rehabiliteren door, naast andere initiatieven, goedkoop Russisch gas te gebruiken om een welvarende West-Europese markt en handelseconomie te voeden.
Nord Stream 1 was gevaarlijk genoeg, in de ogen van de NAVO en Washington, maar Nord Stream 2, waarvan de bouw in september 2021 werd voltooid, zou, indien goedgekeurd door Duitse toezichthouders, de hoeveelheid goedkoop gas verdubbelen die beschikbaar zou zijn voor Duitsland en West-Europa. De tweede pijpleiding zou ook genoeg gas leveren voor meer dan 50 procent van het jaarlijkse verbruik van Duitsland. De spanningen tussen Rusland en de NAVO escaleerden voortdurend, gesteund door het agressieve buitenlandse beleid van de regering-Biden.
De oppositie tegen Nord Stream 2 laaide op aan de vooravond van de inauguratie van Biden in januari 2021, toen de Republikeinen in de Senaat, onder leiding van Ted Cruz uit Texas, herhaaldelijk de politieke dreiging van goedkoop Russisch aardgas aan de orde stelden tijdens de bevestigingshoorzitting van Blinken als minister van Buitenlandse Zaken. Tegen die tijd had een verenigde Senaat met succes een wet aangenomen die, zoals Cruz tegen Blinken zei, “[de pijplijn] in zijn sporen stopte.” Er zou enorme politieke en economische druk zijn van de Duitse regering, toen onder leiding van Angela Merkel, om de tweede pijplijn gerealiseerd en in werking te krijgen.
Zou Biden het opnemen tegen de Duitsers? Blinken zei ja, maar voegde eraan toe dat hij de details van de standpunten van de aankomende president niet had besproken. “Ik ken zijn sterke overtuiging dat dit een slecht idee is, de Nord Stream 2,” zei hij. “Ik weet dat hij ons elk overtuigend instrument wil laten gebruiken dat we hebben om onze vrienden en partners, inclusief Duitsland, ervan te overtuigen niet verder te gaan.” Een paar maanden later, toen de aanleg van de tweede pijpleiding zijn voltooiing naderde, knipperde Biden met zijn ogen.
In mei, in een verbluffende ommekeer, zag de regering af van sancties tegen Nord Stream AG, waarbij een ambtenaar van het ministerie van Buitenlandse Zaken toegaf dat het proberen om de pijpleiding te stoppen door middel van sancties en diplomatie “altijd een long shot” was geweest. Achter de schermen drongen regeringsfunctionarissen er naar verluidt bij de Oekraïense president Volodymyr Zelensky op aan, tegen die tijd geconfronteerd met een dreiging van een Russische invasie, om de stap NIET te bekritiseren.
Er waren onmiddellijke gevolgen. Republikeinen in de Senaat, onder leiding van Cruz, kondigden een onmiddellijke blokkade aan van alle genomineerden voor het buitenlands beleid van Biden en stelden de goedkeuring van de jaarlijkse defensiewet maandenlang uit, tot diep in de herfst. Politico schilderde later Bidens ommekeer in de tweede Russische pijpleiding af als “de enige beslissing, misschien wel meer dan de chaotische militaire terugtrekking uit Afghanistan, die Bidens agenda in gevaar heeft gebracht.”
De regering spartelde, ondanks het feit dat ze half november uitstel kreeg van de crisis, toen de Duitse energieregulatoren de goedkeuring van de tweede Nord Stream-pijpleiding opschortten. De aardgasprijzen stegen binnen enkele dagen met 8%, te midden van de groeiende angst in Duitsland en Europa dat de opschorting van de pijpleiding en de groeiende mogelijkheid van een oorlog tussen Rusland en Oekraïne zou leiden tot een zeer ongewenste koude winter. Het was Washington niet duidelijk waar Olaf Scholz, de nieuw benoemde kanselier van Duitsland, stond. Maanden eerder, na de val van Afghanistan, had Scholtz publiekelijk de oproep van de Franse president Emmanuel Macron voor een meer autonoom Europees buitenlands beleid onderschreven in een toespraak in Praag – duidelijk suggererend minder afhankelijkheid van Washington en zijn mercuriale acties.
Gedurende dit alles hadden Russische troepen zich gestaag en onheilspellend opgebouwd aan de grenzen van Oekraïne, en tegen het einde van december waren meer dan 100.000 soldaten in staat om vanuit Wit-Rusland en de Krim toe te slaan. In Washington groeide het alarm, waaronder een inschatting van Blinken dat die troepenaantallen ‘op korte termijn konden worden verdubbeld’.
De aandacht van de administratie was opnieuw gericht op Nord Stream. Zolang Europa afhankelijk bleef van de pijpleidingen voor goedkoop aardgas, was Washington bang dat landen als Duitsland terughoudend zouden zijn om Oekraïne te voorzien van het geld en de wapens die het nodig had om Rusland te verslaan. Het was op dit onrustige moment dat Biden Jake Sullivan toestemming gaf om een interagency-groep samen te brengen om met een plan te komen. Alle opties moesten op tafel liggen. Maar er zou er maar één tevoorschijn komen.
PLANNING
In december 2021, twee maanden voordat de eerste Russische tanks Oekraïne binnenrolden, riep Jake Sullivan een vergadering bijeen van een nieuw gevormde taskforce – mannen en vrouwen van de Joint Chiefs of Staff, de CIA en de ministeries van Buitenlandse Zaken en Financiën – en vroeg om aanbevelingen over hoe te reageren op de dreigende invasie van Poetin. Het zou de eerste zijn van een reeks topgeheime vergaderingen, in een beveiligde kamer op een bovenste verdieping van het Old Executive Office Building, grenzend aan het Witte Huis, dat ook de thuisbasis was van de Foreign Intelligence Advisory Board (PFIAB) van de president. Er was het gebruikelijke heen en weer gebabbel dat uiteindelijk leidde tot een cruciale inleidende vraag: zou de aanbeveling die door de groep aan de president werd doorgestuurd omkeerbaar zijn – zoals een andere laag van sancties en valutabeperkingen – of onomkeerbaar – dat wil zeggen kinetische acties, die niet ongedaan konden worden gemaakt?
Wat duidelijk werd voor de deelnemers, volgens de bron met directe kennis van het proces, is dat Sullivan van plan was dat de groep met een plan zou komen voor de vernietiging van de twee Nord Stream-pijpleidingen – en dat hij de wensen van de president waarmaakte. Tijdens de volgende verschillende vergaderingen bespraken de deelnemers opties voor een aanval. De marine stelde voor om een nieuw in gebruik genomen onderzeeër te gebruiken om de pijpleiding rechtstreeks aan te vallen. De luchtmacht besprak het droppen van bommen met vertraagde zekeringen die op afstand konden worden afgestoken. De CIA betoogde dat wat er ook werd gedaan, het heimelijk moest zijn. Alle betrokkenen begrepen wat er op het spel stond. “Dit is geen kiddie-gedoe”, zei de bron. Als de aanval te herleiden was naar de Verenigde Staten: “Het is een oorlogsdaad.”
In die tijd werd de CIA geleid door William Burns, een zachtaardige voormalige ambassadeur in Rusland die als onderminister van Buitenlandse Zaken in de regering-Obama had gediend. Burns gaf snel toestemming aan een werkgroep van het Agentschap waarvan de ad-hocleden – bij toeval – iemand waren die bekend was met de mogelijkheden van de diepzeeduikers van de marine in Panama City. In de daaropvolgende weken begonnen leden van de CIA-werkgroep een plan te maken voor een geheime operatie die diepzeeduikers zou gebruiken om een explosie langs de pijpleiding te veroorzaken. Zoiets was al eerder gedaan. In 1971 vernam de Amerikaanse inlichtingengemeenschap uit nog steeds niet bekendgemaakte bronnen dat twee belangrijke eenheden van de Russische marine communiceerden via een onderzeese kabel begraven in de Zee van Ochotsk, aan de Russische Verre Oostkust. De kabel verbond een regionaal marinecommando met het hoofdkwartier op het vasteland in Vladivostok.
Een zorgvuldig uitgekozen team van central intelligence agency en national security agency agenten werd ergens in de omgeving van Washington, onder diepe dekking, samengesteld en werkte een plan uit, met behulp van marineduikers, gemodificeerde onderzeeërs en een diepzeeër reddingsvoertuig, dat er na veel vallen en opstaan in slaagde de Russische kabel te lokaliseren. De duikers plantten een geavanceerd luisterapparaat op de kabel dat met succes het Russische verkeer onderschepte en op een opnamesysteem opnam.
De NSA vernam dat hoge Russische marineofficieren, overtuigd van de veiligheid van hun communicatieverbinding, zonder encryptie met hun collega’s praatten. Het opnameapparaat en de tape moesten maandelijks worden vervangen en het project rolde een decennium lang vrolijk door totdat het werd gecompromitteerd door een vierenveertigjarige civiele NSA-technicus genaamd Ronald Pelton die vloeiend Russisch sprak. Pelton werd in 1985 verraden door een Russische overloper en veroordeeld tot een gevangenisstraf. Hij kreeg slechts $ 5.000 betaald door de Russen voor zijn onthullingen over de operatie, samen met $ 35.000 voor andere Russische operationele gegevens die hij verstrekte die nooit openbaar werden gemaakt.
Dat onderwatersucces, codenaam Ivy Bells, was innovatief en riskant en leverde onschatbare informatie op over de intenties en planning van de Russische marine. Toch was de interagency-groep aanvankelijk sceptisch over het enthousiasme van de CIA voor een geheime diepzeeaanval. Er waren te veel onbeantwoorde vragen. De wateren van de Oostzee werden zwaar bewaakt door de Russische marine en er waren geen booreilanden die konden worden gebruikt als dekking voor een duikoperatie. Zouden de duikers naar Estland moeten gaan, vlak over de grens van de Russische aardgaslaaddocks, om te trainen voor de missie? “Het zou een geitenneuk zijn”, kreeg het Agentschap te horen. Tijdens “al dit gekonkel”, zei de bron, “zeiden sommige werkende jongens in de CIA en het ministerie van Buitenlandse Zaken: ‘Doe dit niet. Het is dom en zal een politieke nachtmerrie zijn als het uitkomt.'”
Niettemin rapporteerde de CIA-werkgroep begin 2022 terug aan Sullivan’s interagency-groep: “We hebben een manier om de pijpleidingen op te blazen.” Wat daarna kwam was verbluffend. Op 7 februari, minder dan drie weken voor de schijnbaar onvermijdelijke Russische invasie van Oekraïne, ontmoette Biden in zijn kantoor in het Witte Huis de Duitse bondskanselier Olaf Scholz, die na wat wiebelen nu stevig in het Amerikaanse team zat. Op de persconferentie die volgde, zei Biden uitdagend: “Als Rusland binnenvalt… er komt geen Nord Stream 2 meer. Daar maken we een einde aan.”
Twintig dagen eerder had ondersecretaris Nuland in wezen dezelfde boodschap gebracht tijdens een briefing van het ministerie van Buitenlandse Zaken, met weinig persaandacht. “Ik wil vandaag heel duidelijk voor je zijn”, zei ze in antwoord op een vraag. “Als Rusland Oekraïne binnenvalt, zal Nord Stream 2 op de een of andere manier niet vooruitgaan.” Verschillende van degenen die betrokken waren bij het plannen van de pijpleidingmissie waren ontzet door wat zij beschouwden als indirecte verwijzingen naar de aanval.
“Het was alsof je een atoombom op de grond plaatste in Tokio en de Japanners vertelde dat we het tot ontploffing gingen brengen,” zei de bron. “Het plan was om de opties na de invasie uit te voeren en niet publiekelijk te adverteren. Biden snapte het gewoon niet of negeerde het.” De indiscretie van Biden en Nuland, als dat is wat het was, zou sommige planners hebben gefrustreerd. Maar het creëerde ook een kans. Volgens de bron hebben sommige van de hoge functionarissen van de CIA vastgesteld dat het opblazen van de pijpleiding “niet langer als een geheime optie kan worden beschouwd, omdat de president zojuist heeft aangekondigd dat we wisten hoe we het moesten doen.”
Het plan om Nord Stream 1 en 2 op te blazen werd plotseling gedegradeerd van een geheime operatie die vereist dat het Congres op de hoogte werd gebracht tot een operatie die werd beschouwd als een zeer geheime inlichtingenoperatie met Amerikaanse militaire steun. Volgens de wet legde de bron uit: “Er was niet langer een wettelijke verplichting om de operatie aan het Congres te rapporteren. Het enige wat ze nu hoefden te doen was het gewoon te doen – maar het moest nog steeds geheim zijn. De Russen hebben superlatieve toezicht op de Oostzee.” De leden van de werkgroep van het Agentschap hadden geen direct contact met het Witte Huis en wilden graag weten of de president meende wat hij had gezegd – dat wil zeggen, als de missie nu een go was. De bron herinnerde zich: “Bill Burns komt terug en zegt: ‘Doe het.'”
DE OPERATIE
Noorwegen was de perfecte plek om de missie te baseren. In de afgelopen jaren van oost-westcrisis heeft het Amerikaanse leger zijn aanwezigheid in Noorwegen enorm uitgebreid, waarvan de westelijke grens 1.400 mijl langs de noord-Atlantische Oceaan loopt en boven de poolcirkel met Rusland overgaat. Het Pentagon heeft goedbetaalde banen en contracten gecreëerd, te midden van enige lokale controverse, door honderden miljoenen dollars te investeren in het upgraden en uitbreiden van de faciliteiten van de Amerikaanse marine en luchtmacht in Noorwegen. De nieuwe werken omvatten, belangrijker nog, een geavanceerde radar met synthetische opening ver naar het noorden die in staat was om diep in Rusland door te dringen en online kwam net toen de Amerikaanse inlichtingengemeenschap de toegang verloor tot een reeks langeafstandsluistersites in China.
Een onlangs gerenoveerde Amerikaanse onderzeebootbasis, die al jaren in aanbouw was, was operationeel geworden en meer Amerikaanse onderzeeërs konden nu nauw samenwerken met hun Noorse collega’s om een belangrijke Russische nucleaire schans 250 mijl naar het oosten, op het schiereiland Kola, te volgen en te bespioneren. Amerika heeft ook een Noorse luchtmachtbasis in het noorden enorm uitgebreid en aan de Noorse luchtmacht een vloot van door Boeing gebouwde P8 Poseidon-patrouillevliegtuigen geleverd om zijn langeafstandsspionage op alles wat met Rusland te maken heeft te versterken.
In ruil daarvoor maakte de Noorse regering afgelopen november liberalen en enkele gematigden in haar parlement boos door de Supplementary Defense Cooperation Agreement (SDCA) aan te nemen. Onder de nieuwe deal zou het Amerikaanse rechtssysteem in bepaalde “overeengekomen gebieden” in het noorden rechtsmacht hebben over Amerikaanse soldaten die worden beschuldigd van misdaden buiten de basis, evenals over die Noorse burgers die worden beschuldigd of verdacht van inmenging in het werk op de basis. Noorwegen was een van de oorspronkelijke ondertekenaars van het NAVO-verdrag in 1949, in de begindagen van de Koude Oorlog. Tegenwoordig is de opperbevelhebber van de NAVO Jens Stoltenberg, een toegewijde anticommunist, die acht jaar lang premier van Noorwegen was voordat hij in 2014 met Amerikaanse steun naar zijn hoge NAVO-post verhuisde. Hij was een hardliner op alles wat Poetin en Rusland te bieden had en die sinds de Vietnamoorlog had samengewerkt met de Amerikaanse inlichtingengemeenschap. Sindsdien is hij volledig vertrouwd. “Hij is de handschoen die past bij de Amerikaanse hand”, aldus de bron.
Terug in Washington wisten planners dat ze naar Noorwegen moesten. “Ze haatten de Russen en de Noorse marine zat vol met uitstekende zeelieden en duikers die generaties ervaring hadden in zeer winstgevende diepzee-olie- en gasexploratie,” zei de bron. Ze konden ook worden vertrouwd om de missie geheim te houden. (De Noren hadden misschien ook andere belangen. De vernietiging van Nord Stream – als de Amerikanen het voor elkaar zouden krijgen – zou Noorwegen in staat stellen om veel meer van zijn eigen aardgas aan Europa te verkopen.) Ergens in maart vlogen enkele leden van het team naar Noorwegen voor een ontmoeting met de Noorse geheime dienst en marine. Een van de belangrijkste vragen was waar precies in de Oostzee de beste plek was om de explosieven te planten. Nord Stream 1 en 2, elk met twee sets pijpleidingen, werden een groot deel van de weg gescheiden door iets meer dan een mijl toen ze hun vlucht maakten naar de haven van Greifswald in het uiterste noordoosten van Duitsland.
De Noorse marine was er snel bij om de juiste plek te vinden, in de ondiepe wateren van de Oostzee, een paar kilometer uit het Deense eiland Bornholm. De pijpleidingen liepen meer dan een mijl uit elkaar langs een zeebodem die slechts 260 voet diep was. Dat zou ruim binnen het bereik liggen van de duikers, die, opererend vanuit een Noorse Alta-klasse mijnenjager, zouden duiken met een mengsel van zuurstof, stikstof en helium dat uit hun tanks stroomt, en plantvormige C4-ladingen op de vier pijpleidingen met betonnen beschermkappen. Het zou vervelend, tijdrovend en gevaarlijk werk zijn, maar de wateren bij Bornholm hadden nog een ander voordeel: er waren geen grote getijdenstromingen, wat de taak om te duiken veel moeilijker zou hebben gemaakt. Na wat speurwerk waren de Amerikanen het er volledig mee eens.
Op dit punt kwam de obscure diepduikgroep van de marine in Panama-Stad opnieuw in het spel. De diepzeescholen in Panama City, waarvan de stagiairs deelnamen aan Ivy Bells, worden gezien als een ongewenste backwater door de elite-afgestudeerden van de Naval Academy in Annapolis, die meestal de glorie zoeken om te worden toegewezen als een Seal, gevechtspiloot of submariner. Als men een “Zwarte Schoen” moet worden – dat wil zeggen, een lid van het minder wenselijke oppervlakteschipcommando – is er altijd op zijn minst plicht op een torpedobootjager, kruiser of amfibisch schip. De minst glamoureuze van allemaal is mijnenoorlog. De duikers verschijnen nooit in Hollywood-films of op de cover van populaire tijdschriften.
“De beste duikers met diepduikkwalificaties zijn een hechte gemeenschap, en alleen de allerbesten worden gerekruteerd voor de operatie en verteld dat ze bereid moeten zijn om te worden opgeroepen voor de CIA in Washington,” zei de bron. De Noren en Amerikanen hadden een locatie en de agenten, maar er was nog een andere zorg: elke ongewone onderwateractiviteit in de wateren bij Bornholm zou de aandacht kunnen trekken van de Zweedse of Deense marines, die het konden melden. Denemarken was ook een van de oorspronkelijke NAVO-ondertekenaars en stond in de inlichtingengemeenschap bekend om zijn speciale banden met het Verenigd Koninkrijk. Zweden had het lidmaatschap van de NAVO aangevraagd en had zijn grote vaardigheid getoond in het beheren van zijn onderwatergeluid en magnetische sensorsystemen die met succes Russische onderzeeërs volgden die af en toe in afgelegen wateren van de Zweedse archipel zouden verschijnen en naar de oppervlakte zouden worden gedwongen.
De Noren sloten zich aan bij de Amerikanen en drongen erop aan dat sommige hoge functionarissen in Denemarken en Zweden in algemene termen moesten worden geïnformeerd over mogelijke duikactiviteiten in het gebied. Op die manier kon iemand hogerop ingrijpen en een rapport buiten de commandostructuur houden, waardoor de leidingoperatie werd geïsoleerd. “Wat hen werd verteld en wat ze wisten, was opzettelijk anders”, vertelde de bron me. (De Noorse ambassade, gevraagd om commentaar op dit verhaal, reageerde niet.) De Noren waren de sleutel tot het oplossen van andere hindernissen. Van de Russische marine was bekend dat ze over bewakingstechnologie beschikte die in staat was om onderwatermijnen te spotten en te activeren. De Amerikaanse explosieven moesten worden gecamoufleerd op een manier die ze zou laten lijken op het Russische systeem als onderdeel van de natuurlijke achtergrond – iets dat aanpassing aan het specifieke zoutgehalte van het water vereiste. De Noren hadden een oplossing.
De Noren hadden ook een oplossing voor de cruciale vraag wanneer de operatie moest plaatsvinden. Elk jaar in juni, gedurende de afgelopen 21 jaar, heeft de Amerikaanse Zesde Vloot, waarvan het vlaggenschip is gestationeerd in Gaeta, Italië, ten zuiden van Rome, een grote NAVO-oefening in de Oostzee gesponsord waarbij tientallen geallieerde schepen in de hele regio betrokken waren. De huidige oefening, die in juni wordt gehouden, zou bekend staan als Baltic Operations 22 of BALTOPS 22. De Noren stelden voor dat dit de ideale dekking zou zijn om de mijnen te planten. De Amerikanen leverden één essentieel element: ze overtuigden de planners van de Zesde Vloot om een onderzoeks- en ontwikkelingsoefening aan het programma toe te voegen. De oefening, zoals openbaar gemaakt door de marine, omvatte de Zesde Vloot in samenwerking met de “onderzoeks- en oorlogscentra” van de marine. Het evenement op zee zou worden gehouden voor de kust van het eiland Bornholm en waarbij NAVO-teams van duikers mijnen zouden planten, waarbij concurrerende teams de nieuwste onderwatertechnologie zouden gebruiken om ze te vinden en te vernietigen.
Het was zowel een nuttige oefening als een ingenieuze cover. De jongens van Panama City zouden hun ding doen en de C4-explosieven zouden tegen het einde van BALTOPS22 op hun plaats zijn, met een timer van 48 uur eraan bevestigd. Alle Amerikanen en Noren zouden al lang verdwenen zijn voor de eerste explosie. De dagen waren aan het aftellen. “De klok tikte en we naderden de missie volbracht”, zei de bron. En dan: Washington had twijfels. De bommen zouden nog steeds worden geplant tijdens BALTOPS, maar het Witte Huis vreesde dat een tweedaags venster voor hun ontploffing te dicht bij het einde van de oefening zou zijn, en het zou duidelijk zijn dat Amerika erbij betrokken was geweest. In plaats daarvan had het Witte Huis een nieuw verzoek: “Kunnen de jongens in het veld een manier bedenken om de pijpleidingen later op commando op te blazen?”
Sommige leden van het planningsteam waren boos en gefrustreerd door de schijnbare besluiteloosheid van de president. De duikers van Panama City hadden herhaaldelijk geoefend met het planten van de C4 op pijpleidingen, zoals ze zouden doen tijdens BALTOPS, maar nu moest het team in Noorwegen een manier bedenken om Biden te geven wat hij wilde – de mogelijkheid om een succesvol uitvoeringsbevel uit te vaardigen op een tijdstip naar keuze. De taak om op het laatste moment een willekeurige, last-minute verandering te ondergaan, was iets dat de CIA gewend was te beheren. Maar het hernieuwde ook de zorgen die sommigen deelden over de noodzaak en legaliteit van de hele operatie.
De geheime bevelen van de president riepen ook het dilemma van de CIA op in de dagen van de Vietnamoorlog, toen president Johnson, geconfronteerd met het groeiende anti-Vietnamoorlogssentiment, het Agentschap beval zijn handvest te schenden – dat het specifiek verbood om in Amerika te opereren – door anti-oorlogsleiders te bespioneren om te bepalen of ze werden gecontroleerd door communistisch Rusland.
Het bureau stemde uiteindelijk in en gedurende de jaren 1970 werd duidelijk hoe ver het bereid was te gaan. Er waren daaropvolgende krantenopenbaringen in de nasleep van de Watergate-schandalen over het bespioneren van Amerikaanse burgers door het Agentschap, zijn betrokkenheid bij de moord op buitenlandse leiders en de ondermijning van de socialistische regering van Salvador Allende. Die onthullingen leidden tot een dramatische reeks hoorzittingen in het midden van de jaren 1970 in de Senaat, geleid door Frank Church of Idaho, die duidelijk maakten dat Richard Helms, de directeur van het Agentschap op dat moment, accepteerde dat hij een verplichting had om te doen wat de president wilde, zelfs als dit betekende dat hij de wet overtrad.
In ongepubliceerde getuigenissen achter gesloten deuren legde Helms ruiterlijk uit dat “je bijna een Onbevlekte Ontvangenis hebt als je iets doet” onder geheime bevelen van een president. “Of het nu goed is dat je het zou moeten hebben, of verkeerd dat je het zult hebben, [de CIA] werkt onder andere regels en basisregels dan enig ander deel van de regering.” Hij vertelde de senatoren in wezen dat hij, als hoofd van de CIA, begreep dat hij voor de Kroon had gewerkt, en niet voor de grondwet. De Amerikanen aan het werk in Noorwegen opereerden onder dezelfde dynamiek en begonnen plichtsgetrouw te werken aan het nieuwe probleem – hoe de C4-explosieven op afstand tot ontploffing te brengen op bevel van Biden. Het was een veel veeleisender opdracht dan de mensen in Washington begrepen. Er was geen manier voor het team in Noorwegen om te weten wanneer de president op de knop zou kunnen drukken. Zou het over een paar weken zijn, over vele maanden of over een half jaar of langer?
De C4 die aan de pijpleidingen was bevestigd, zou worden geactiveerd door een sonarboei die op korte termijn door een vliegtuig werd gedropt, maar de procedure omvatte de meest geavanceerde signaalverwerkingstechnologie. Eenmaal op hun plaats, kunnen de vertraagde timingapparaten die aan een van de vier pijpleidingen zijn bevestigd, per ongeluk worden geactiveerd door de complexe mix van oceaanachtergrondgeluiden in de zwaar verhandelde Oostzee – van nabij- en verre schepen, onderwaterboringen, seismische gebeurtenissen, golven en zelfs zeedieren. Om dit te voorkomen, zou de sonarboei, eenmaal op zijn plaats, een reeks unieke laagfrequente toongeluiden uitzenden – net als die uitgezonden door een fluit of een piano – die zouden worden herkend door het timingapparaat en, na een vooraf ingestelde uren vertraging, de explosieven zouden activeren. (“Je wilt een signaal dat robuust genoeg is, zodat geen enkel ander signaal per ongeluk een puls kan sturen die de explosieven tot ontploffing brengt,”
Dit werd mij werd verteld door Dr. Theodore Postol, emeritus hoogleraar wetenschap, technologie en nationaal veiligheidsbeleid aan het MIT. Postol, die heeft gediend als wetenschappelijk adviseur van het Hoofd MarineOperaties van het Pentagon. Hij zei dat het probleem waarmee de groep in Noorwegen wordt geconfronteerd vanwege de vertraging van Biden er een van toeval was: “Hoe langer de explosieven in het water zijn, hoe groter het risico dat er een willekeurig signaal zou zijn dat de bommen zou lanceren.”)
Op 26 september 2022 maakte een P8-bewakingsvliegtuig van de Noorse marine een schijnbaar routinevlucht en liet een sonarboei vallen. Het signaal verspreidde zich onder water, eerst naar Nord Stream 2 en vervolgens naar Nord Stream 1. Een paar uur later werden de krachtige C4-explosieven geactiveerd en werden drie van de vier pijpleidingen buiten gebruik gesteld. Binnen een paar minuten konden poelen methaangas die in de gesloten pijpleidingen achterbleven, zich op het wateroppervlak verspreiden en de wereld ontdekte dat er iets onomkeerbaars had plaatsgevonden.
FALLOUT
In de onmiddellijke nasleep van de bomaanslag op de pijpleiding behandelden de Amerikaanse media het als een onopgelost mysterie. Rusland werd herhaaldelijk genoemd als een waarschijnlijke boosdoener, aangespoord door berekende lekken uit het Witte Huis – maar zonder ooit een duidelijk motief voor een dergelijke daad van zelfsabotage vast te stellen, verder dan eenvoudige vergelding. Een paar maanden later, toen bleek dat de Russische autoriteiten stilletjes schattingen hadden gekregen voor de kosten om de pijpleidingen te repareren, beschreef de New York Times het nieuws als “complicerende theorieën over wie er achter de aanval zat”. Geen enkele grote Amerikaanse krant dook in de eerdere dreigementen van Biden en onderminister van Buitenlandse Zaken Nuland aan de pijpleidingen.
Hoewel het nooit duidelijk was waarom Rusland zou proberen zijn eigen lucratieve pijpleiding te vernietigen, kwam een meer veelzeggende reden voor de actie van de president van minister van Buitenlandse Zaken Blinken. Gevraagd op een persconferentie afgelopen september over de gevolgen van de verergerende energiecrisis in West-Europa, beschreef Blinken het moment als een potentieel goed moment: “Het is een geweldige kans om voor eens en voor altijd de afhankelijkheid van Russische energie weg te nemen en zo Vladimir Poetin het energiewapen af te nemen als een middel om zijn imperiale plannen te bevorderen. Dat is heel belangrijk en dat biedt enorme strategische kansen voor de komende jaren, maar ondertussen zijn we vastbesloten om er alles aan te doen om ervoor te zorgen dat de gevolgen van dit alles niet worden gedragen door burgers in onze landen of, wat dat betreft, over de hele wereld. “
Meer recent sprak Victoria Nuland haar tevredenheid uit over de ondergang van de nieuwste van de pijpleidingen. Getuigend tijdens een hoorzitting van de Senaatscommissie voor Buitenlandse Betrekkingen eind januari zei ze tegen senator Ted Cruz: “Net als u ben ik, en ik denk dat de regering zeer verheugd is om te weten dat Nord Stream 2 nu, zoals u graag zegt, een vormeloze hoop metaal op de bodem van de zee is.”
De bron had een veel meer streetwise beeld van Bidens beslissing om meer dan 1500 mijl gazprom-pijpleiding te saboteren naarmate de winter naderde. “Nou,” zei hij, sprekend over de president, “ik moet toegeven dat de man een paar ballen heeft. Hij zei dat hij het ging doen, en dat deed hij.” Op de vraag waarom hij dacht dat de Russen niet reageerden, zei hij cynisch: “Misschien willen ze de mogelijkheid om dezelfde dingen te doen als de VS. deed. “Het was een prachtig coververhaal”, ging hij verder. “Daarachter zat een geheime operatie die experts in het veld plaatste en apparatuur die op een heimelijk signaal werkte.” Het enige mankement was de beslissing om het te doen.”