Ochtendstond heeft goud in de mond, was een spreekwoord dat mijn moeder zaliger bezigde en daarom ook dat ik in de vroege ochtenduren van 4-mei stevig stond te vorken in m’n kas. Een volle tray eitjes had ik vooraf al geslacht, een pronte partij appels in partjes gehakt die samen met de rozijnen in afwachting zijn om tot poffertbeslag samengeroerd te worden.
Dat heeft even zijn tijd nodig om te besterven, dus ik kon even m’n ding doen in de kas. De tomaten moeten de grond in dus ik aan het omvorken en dat onder het genot van klassieke klanken van NPO Klassiek, een zender die al jarenlang & on-af-gebroken zacht aanstaat, mezelf en m’n plantjes verwennen. De lijzige slijm-en-jeuzelstem stem van Margriet Vroomans moesten zij en ik maar op de koop toenemen, een stem die associaties opriep met dat valse radiokreng Iva Toguri, in WOII beter bekend onder de naam Tokyo Rose.
Vroomans hield in september 2022 uiteindelijk haar mond maar of het stemgeluid van haar vervanger/ster Andre(a) van Pol zo’n aangename verbetering is, dat valt nog moeilijk te zeggen. Op de een of andere manier zijn het opgeroepen beeld, geluid, inborst en uitstraling qua energie niet elkaars gelijke, zo voelt dat voor mij althans, Van Pol heeft ook wat Toguri-achtigs over zich. Druk vorkend bezig om de komst van zoete snoeptomaat nummer drie voor te bereiden hoor ik het genderneutrale keeltje kwelen, ze/hij/hem heeft een gast, een LHBT-dominee, zo hoor ik en gaat het gesprek over het ongekende en niet erkende verzetsheldendom der LHBT-ers in WOII. Ik laat de vork even rusten en luister naar wat verteld gaat worden, ik ken een paar LHBT-ers uit WOII, waaronder enkelen die toentertijd behoorlijk van zich hebben laten horen en ben benieuwd of (de)ze ook genoemd worden.
Er komen een paar namen van – bij Van Pol en haar gast – ‘hele bekende’ coryfeeën voorbij uit de hen bekende homoscene, er wordt aanvullend nog wat kort gebabbeld over het homokoor dat vanavond op 4-mei bij het homomonument een klassiek nummer ten gehore gaat brengen ‘Da Pacem Domine’ dat even later dan ook door de Aether en m’n kas klinkt. Verder niets, nee, we noemen verder geen namen, da’s ja jammer denk ik dan. Ik laat de vork de vork, stamp m’n klompen uit en de kamer in, open m’n digitale archief en enkele seconden later ploept m’n eerste prominente WOII LHBT-er voor het scherm. Ans (Anna) van Dijk. Vreemd dat ze haar niet bij naam genoemd hebben, het was notabene ook nog een Joodse LHBT-er, aan de ene kant kan ik me er ook wel wat bij voorstellen dat ze zich over haar angstvallig stilhouden. Dat ze met geen woord reppen over Anna van Dijk, noch over haar companen Branca Siemons en Rosalie Roozendaal om zo nog een paar te noemen.
Nee, ik kan me het voorstellen dat ze het daar niet over willen hebben, dat ze deze LHBT-ers niet in de aandacht willen brengen, niet willen herdenken op een dag als vandaag, op 4-mei. De Joodse Anna en haar verradersteam was vanaf medio 1943 actief in de Amsterdamse grachtengordel, werd direct na de bevrijding opgepakt en “uit de Duitse administratie bleek dat zij niet minder dan 600 à 700 Joden aanbracht. Andere bronnen maakten melding van aantallen die ver boven de 900 uitkwamen. Ze bekende alle ten laste gelegde gevallen en procureur-fiscaal mr. Gelinck eiste de doodstraf.” Op 14 januari 1948 werd LHBT-er Anna voor haar verdiensten in Amsterdam gefusilleerd, dat dat geen onderwerp van gesprek is kan ik me een beetje voorstellen, maar het zegt direct ook alles over (ge)weten, herinneren en in her-denking brengen.
Pikant detail was dat Anna wel eens een bepalende rol zou kunnen hebben gespeeld in de familiegeschiedenis van de Duits-Joodse familie Frank en andere onderduikers in het Achterhuis en het beruchte verraad. Enkele dagen daarvoor waren andere onderduikers slechts een paar huizen verderop ook door haar toedoen weggevoerd, de grachtengordel was haar exclusieve werkgebied. De Nederlandse auteur en onderzoeksjournalist Koos Groen vroeg zich jaren later af: “…waarom werd uiteindelijk juist Ans van Dijk geëxecuteerd en konden veel anderen die vergelijkbare of veel ernstiger misdrijven pleegden, de dans ontspringen. Is het toeval dat de enige vrouw die na de bevrijding is geëxecuteerd, joods en homoseksueel was?”
Dat Ans van Dijk door haar veroordeling voor haar verraad op zijn minst ook een rol van ‘scapegoat’ toebedeeld gekregen heeft lijkt ondertussen meer dan aannemelijk, maar deze rol is eerder postuum toegekend. Persoonlijk ben ik op basis van alle nu bekende informatie geneigd te geloven dat de omstandigheden die geleid hebben tot het oppakken van de onderduikers aan de Prinsengracht 263 hun oorsprong elders hebben. De aanleiding moet eerder gezocht worden in economische collaboratie (de mate ervan én de daarachter verborgen véél brandbaarder informatie) van de firma ‘Opekta’ en de rol daarin van Otto Frank zelf, Hermine Santrouschitz (later Miep Gies) en Tony Ahlers.
Ik duik weer in m’n kas, vork weer verder en luister naar wat Andre van Pol verder te vertellen heeft, ze/hij/hem laat de luisteraars weten dat de door velen bejubelde Oekraïense Fuhrer in Nederland aangekomen is en vandaag – op 4 mei – de doorgesnoven lieden in Den Haag zal toespreken, waarschijnlijk om meer wapentuig zal bedelen, meer belastinggeld en de grens wat verder naar het Oosten te verleggen. Damals wilden ze Stalin gaan Halen, jetzt ist ein Putler in de aanbieding. Wie weet, de verrassingen zijn de wereld nog niet uit, misschien is Zelensky vanavond wel prominent te gast op De Dam of zingt ie anders als koorlid een toontje mee ter ere van de ongekende WOII LHBT-helden..