Pasen dat vandaag de dag als een christelijke feestdag bekend staat is van (oir-oer) oorsprong een eeuwenoud en pré-Germaans lentefeest ter ere van godin Ostara. Ostara was de godin van het levensbrengende zonlicht, de godin van het voorjaar, vruchtbaarheid en (her)geboorte.
Op de derde volle maan – (rond 21 maart!) – volgend op de winterzonnewende (Yule) waar de zon gestorven was, werd de terugkomst en de wedergeboorte van de zon gevierd. Ostara was en is een moment van omwenteling, het is het moment van balans tussen dag en nacht, licht en donker, leven en dood.
De naam is terug te herleiden naar het hedendaagse Duitse woord Ostern dat afgeleid is van het oud-Hoogduitse Ostarun dat op haar beurt weer verwees naar de godin Ostara. Het woord Ostara zelf is langs oude spraak- en woordverbindingen aan het runenschrift verbonden en bestaat uit de twee woorddelen, te weten Os en Tara. Met Os worden begrippen aangeduid als mond-(moeder)schoot-aarde-geboorte-ontstaan. Tara stond voor het begrip van het uit de aarde telen-zogen (in het Duits Erd-Zeugung). Het woord Terra dat aarde betekent is hier een afgeleide van. Uit het woorddeel Os is ook het woord Oste(r)n afkomstig, het oosten waar de zon opkomt, de plek waar de zon geboren wordt. Met de aanduiding Österreich wordt het Rijk van Ostara, Oostenrijk bedoeld
Vrij vertaald kan worden gesteld dat vanuit het oosten, tegelijk mét het levensbrengende zonlicht al het leven uit de aardse moederschoot ontspringt. Hetzelfde leven dat uiteindelijk weer terug zal keren naar dezelfde moederschoot. Dát was waar godin Ostara voor stond en staat, voor vruchtbaarheid, voort-leven en hergeboorte, leven-na-dood. De kleuren geel (van het zonlicht), groen (het nieuwe gewas, de herlevende vruchtbaarheid), rood (de kleur van de liefde en levensvrucht, de voortzetting van het leven/de bloedlijn) namen, naast het ei, kip, zwaan (en diverse andere vogelachtigen met later de haas als plaatsvervanger), een belangrijke plaats in bij alle vruchtbaarheidssymboliek.
Met zijn geel gouden dooier stond het ei niet alleen voor (her)geboorte maar symboliseerde het tegelijkertijd ook de (her)geboorte van de zon, het gouden zonne-ei. Het Ostera-ei is al sinds mensenheugenis daarvoor het symbool. Vaak werden en worden deze eieren beschilderd in de kleuren geel, groen en rood. In Oost-Europa is het rood schilderen van eieren met Pasen nog steeds een traditioneel gebruik. In Rusland worden rode paaseieren op het graf van een overledene gelegd. De verbinding tussen leven, dood en (her)geboorte is al eeuwenlang en in ontelbare culturen onlosmakelijk verbonden aan het ei.
Het zomersterrenbeeld Gallina (de Kip) heeft van oorsprong als voortbrenger van het ei, een belangrijke rol gespeeld in de vruchtbaarheidssymboliek. Lang heeft het sterrenbeeld onder de naam Gallina standgehouden om uiteindelijk na eeuwenlange her-namingen te eindigen als Cygnus. Onder de Nederlandse naam Zwaan bevind dit sterrenbeeld zich midden in de Melkweg. Gallina was onder meerdere namen bekend. In Mesopotamische tijden stond het bekend onder Ales (wat gevleugeld betekent en daarmee alles vogelachtige omsluitend zoals kip, gans, gier, zwaan, uil, aiver/uiver/ooievaar, etc.). Later ook als Avis (wat vogel betekent) of Avis Venerus of Myrtilus (wat vogel van Venus betekent). Nadat Griekse astronomen haar de naam Kuknos en Ornis, (een vliegend- / gevleugeld wezen) hadden toegedicht (dat naar diverse volgelachtigen verwees, in het bijzonder naar een voor-spellende en voor(t)-teken-brengende vogel) gaven de Romeinen haar de naam Cygnis (Signius, Signia, Sign = teken). De symbolische leven/dood/kennis brengende waarde en betekenis van kip, gans, gier, uil en ooievaar is in latere tijd al dan niet bewust gewist en overgegaan naar de haas. Sinds die tijd is het niet de kip die het levensei legt of de (ai-ui-oir-oerver)ooievaar die het nieuwe leven brengt maar de vruchtbare haas die het (gekleurde) ei van de vruchtbaarheid brengt.
Onder diverse andere namen staat Ostara bekend. In de Angelsaksische benaming als Eostre, de godin van het morgenrood (waar vandaan ook de naam Easter afkomstig is) Astarte, de Egyptische vruchtbaarheidsgodin die het gouden zonne-ei legde, Ishtar de Sumerische vruchtbaarheidsgodin, tot aan de Romeinse vruchtbaarheidsgodin Venus toe.
Ostara en haar naamgelijke vruchtbaarheidsgodinnen zijn ook terug te vinden in het woord star(t), dat een nieuw begin, aanvang, oer-sprong etc. betekent. In het Engelse woord Hare (Haas) is deze start verbinding ook terug te vinden, nl. (h)ayr, oir, oer.
Rond (gevlochten) en acht-vormige kring-broden symboliseerden naast vruchtbaarheid tegelijkertijd ook eeuwigdurendheid uit. Enkele voorbeelden van deze feestbroden zijn o.a. de Chalot* (een rond gevlochten brood waarin heel gelaten en meegebakken gekleurde eieren meegebakken zijn), de gevlochten Gal*, de spiraalvormige Challa* en de rijkelijk van spiraalvormige inkepingen voorziene Groninger tulband-broodcake, de Poffert ook bekend onder de naam Tulband.
(* Zowel de Chalot, de Gal en de Challa zijn o.a. aan het sterrenbeeld Gallina verbonden en maken behalve bij Ostara onderdeel uit bij alle pré-Germaanse, zon- en maan gerelateerde feesten)
Spek (vet) en honingkoek (zoet) maakten tot in de middeleeuwen onderdeel uit van het paasontbijt, naast eieren, gedroogd vlees, gedroogde vruchten, noten, granen, honing, etc. In verschillende delen van de wereld is het nog steeds gebruik ham te eten bij het traditioneel aan pas(s-er)en gekoppelde ontbijt (eten = leven). Zo bestaat het Oekraïense paasontbijt naast het brood o.a. uit worst, ham, ei, boter en room. Net als in Oostenrijk waar men eveneens een salade van het wortelgewas radijs/rettich gebruikt. Het vandaag de dag smeren van vet/boter op het brood heeft zijn oorsprong in het lentefeest ter ere van de godin Ostara.
Het hedendaags traditioneel Nederlands paasontbijt kent naast het brood ook ei en wordt vaak opgesierd met Boterlam, van boter gemaakte figuren als een, kip, zwaan (Gallina, Cygnus), haas etc. Na de kerstening waarin door de overwinnende monotheïstisch Judeo–Christelijke geloofsleer de bestaande symbolen en rituelen van nieuwe betekenissen werden voorzien werd Ostara herdoopt tot Pasen. Het uit die geloofsleer stammende vertelling betreffende het geslachte lam werd als figuur toegevoegd aan de boterfiguren. Onveranderd is echter de symboliek gebleven die verwijst naar de overgang van de dood naar het leven, van onvruchtbaarheid naar vruchtbaarheid. Een periode van vruchtbaarheid, voorspoed en vrede!
Picture licensefree, Pixabay