Schuldbekentenis Moskou bloedbad Katyn krijgt gevolgen
Tranen in Polen na late erkenning
Nieuwsblad van het Noorden, 14 april 1990
Warschau (AP) De moord op de Poolse officieren bij het plaatsje Katyn heeft het Poolse nationale geweten 50 jaar beziggehouden en de bekentenis van de Sovjetunie schuldig te zijn aan de moordpartij is in Polen dan ook ontvangen met tranen van verdriet en woede over de late erkenning.
Bozena Lojek van de ‘families van Katyn’, wier schoonvader tot de slachtoffers behoorde, verklaarde blij te zijn dat na zoveel jaar de waarheid eindelijk onthuld is. Zij zei dat de misdaden nog niet verjaard waren en dat de bekentenis politieke en economische gevolgen zal hebben. Volgens Lojek eisen de familieleden van de slachtoffers vervolging van de nog in leven zijnde daders en willen zij herstelbetalingen.
Radio Moskou maakte gisteren bekend dat de Sovjetunie de schuld aanvaardt voor de moord op 15.000 Poolse krijgsgevangenen, die in 1940 in de bossen bij het plaatsje Katyn door de troepen van de NKVD, de voorloper van de KGB, omgebracht zijn. Uit officiële documenten is gebleken dat de NKVD de hand heeft gehad in de dood van tenminste 4.500 officieren. De onthulling viel samen met het drie-daags staatsbezoek van de Poolse president Wojciech Jaruzelski.
Spijt
“Ik heb spijt dat mijn moeder dit niet meer kan meemaken”, zei een huilende Wanda Zadrozna, die er aan toevoegde dat het goed was dat de waarheid nu in de geschiedenisboeken geschreven kan worden. “Het is goed dat misdadigers hun misdaden toegeven”, aldus Lech Walesa van de vakbond Solidariteit. Walesa zei ook dat met de schuldbekentenis slechts een probleem is opgelost en dat andere kwesties zoals herstelbetalingen voor de Sovjet-bezetting van Oost-Polen in 1939 en de toegang tot gebieden in de Sovjetunie die “emotioneel gevoelig” voor Polen zijn, nog moeten worden geregeld.
Uit de documenten die nu in Moskou openbaar zijn gemaakt, blijkt dat de ongeveer 15.000 Poolse officieren, die in 1939 nadat het Rode Leger Polen was binnengetrokken gevangen waren genomen, in drie kampen vastgehouden werden. De stoffelijke resten van de gevangenen uit het kamp Kozielsk zijn bijna allemaal gevonden, maar over het lot van de 10.000 gevangenen die in de kampen Starobielsk en Ostachow vast werden gehouden is tot op heden niets bekend.
De nabestaanden eisen dan ook vooral informatie over het lot van deze groep. Volgens nooit bevestigde berichten zijn zij om het leven gebracht door verdrinking in de Poolzee of de Oostzee. De Poolse historicus Wojciech Ziembinski verklaarde dat de Sovjetunie tot op heden de lokatie van de twee kampen niet heeft willen onthullen. In 1987 werd een gezamenlijke Sovjet-Poolse historische commissie ingesteld om een onderzoek in te stellen naar Katyn en naar andere “witte plekken” in de geschiedenis van de twee landen. Vorig jaar stelden de Poolse leden van de commissie vast dat de Sovjetunie schuldig was aan de moordpartij, maar een gezamenlijk rapport is nooit verschenen.
Nadat nazi-Duitsland Polen op 1 september 1939 was binnengevallen, viel het Rode Leger op 17 september Polen zonder oorlogsverklaring in de rug aan. Daarna zat de Sovjetunie met meer dan 130.000 Poolse militairen op haar grondgebied, zonder te weten wat met hen te doen. Al twee dagen na de Sovjet-inval zette de NKVD, een netwerk van kampen voor hen op. Meer dan 40.000 militairen werden aan de nazi’s overgedragen.
Hekel
Begin 1940 werd besloten dat de kampen Kozielsk, Starobielsk en Ostachow zouden worden gesloten. De gevangen officieren en onderofficieren kregen te horen dat zij terug naar Polen moschten gaan. “In werkelijkheid was daar geen sprake van”, aldus de Sovjethistorica Natalja Lebedeva in het weekblad Moscow News. “Aan de nederlaag van de jonge Sovjetstaat tegen Polen in 1920 had Stalin een grondige hekel aan de Poolse generale staf overgehouden. Daarnaast moest in de kampen plaats worden gemaakt voor 50 tot 70.000 burgers die uit de Baltische staten werden gedeporteerd.”
In de jaren ’40 trachtte de NKVD alle sporen van de moord uit te wissen. Documenten die betrekking hadden op de Polen moesten in aanwezigheid van een NKVD-officier worden verbrand. Hierin is de geheime dienst niet geheel geslaagd. “Documenten met de schietbevelen hebben we niet teruggevonden”, zegt Lebedeva, “maar wel de marsroutes naar de executieplaatsen.”
(NB: Zie ook de Nederlandstalige oorlogspublicatie: Demonendans op den Geitenberg, waarin deze slachtpartij wordt behandeld.)