“twijviefteg veur n potje” beantwoordt de blonde Française van rond de dertig lente’s me in onvervalst Frans als ik haar naar de prijs vraag. Ze bemenst een klein kraampje met allerhande produits artisinale op de hoek van place de la République in het Noord-Franse plaatsje Poix-de-Picardie.
De zondagmarkt is recht tegenover hotel Le Cardinal waar ik de nacht doorgebracht had en nadat ik eerder die ochtend door eskaders zwaluwen wakker gekird ben stap ik na een klein ontbijt de markt op. Vijf artisinale en kunstig vervlochte pronte knoflookstrengen hark ik bij een van de kramen naar binnen en bij de blonde kraam-Française schaf ik een paar potjes huisgemaakte confiture aan om mee naar huis te nemen, terug naar Pays Bas.
Voordat ik later die week haar het noorden spoor snor ik die zondagochtend met mijn Frêle Française door het Noord-Franse landschap richting Compiègne, een kleine stad iets van tachtig kilometer ten noordoosten van Parijs. Een voor velen onderhand vergeten historische plek op onze aardkluit waar in november 1918 een wapenstilstandsverdrag werd ondertekend die aan de massa-mensenslachting van toen een einde maakte. Het door Amerika voorgestelde veertien puntenplan lag hieraan ten grondslag en het Verdrag van Versailles dat in 1919 volgde maakte officieel een einde aan wat later als de Eerste Wereldoorlog in de geschiedenisboeken terecht kwam.
Hetzelfde glooiende landschap, nu vol met door de zon goudgloeiende & golvende graanvelden, was toen het toneel vol van onmenselijk drama. Een enorm slachtveld waar miljoenen mannen vergaan zijn, waar hun bloed, hun DNA met de grond versmolten is. Frans, Engels, Duits, Belgisch, Amerikaans en divers ander voor massavernietiging aangerukt koloniaal mensenvlees maakte de loopgraven in de Noord-Franse en Belgische bodem trillend zwanger. Na jaren zwegen de wapens maar door misleiding en bedrog van vooral Franse en mindere mate Engelse zijde pakte die vrede voor Duitsland (en Europa) toch wel heel anders uit. Amerika, toentertijd grootste en meest bepalende geallieerde bondgenoot weigerde dan ook het verdrag te ondertekenen.
Een hobbelige en slecht onderhouden tweebaans asfaltweg leidt door de bossen naar de plek waar een replica van de restauratiewagen herinneringen hoog probeert te houden. Het is drukker dan anders, nu staan er vijf Fransinezen, een Engelsooz en een Belgiek op de parking waar ik normaliter in voorgaande jaren alleen dan wel met twee, hooguit drie auto’s stil sta. Het petit museum gaat langzaam met zijn tijd mee, gedeelde informatie wordt bijgeschaafd en ietwat aan de eisen des tijds aangepast, maar aan het bijwerken van de landkaarten is men nog niet toegekomen zie ik, Oekraïne ontbreekt als staat nog steeds op de plaquettes van 1918. Verschillende getoonde lichtbeelden van toen laten gestapelde lijken zien die in loopgraven het leven gelaten hebben, geen enkel verschil met nu, tragisch is het woord niet.
De leugen is denkelijk het meest dodelijke wapen dat de mens vernietigend verbind en aanzet tot meer dood en destructie. De mens denkt NA in plaats van ZELF, wel zo makkelijk en comfortabel. De dag na het bezoek aan Musèe Armistice Compiègne kachel ik met een gemoedelijk gangetje door naar het Duitse Eifelgebergte, naar de plaats Gerolstein, een klein bergdorp van een paar duizend mensen groot. Het is eveneens een voor velen onderhand vergeten historische plek op onze aardkluit, een gruwelijke plek waar volgens de officiële geallieerde pers in 1917 duizenden dode soldaten in door bossen verborgen kampen tot (nitro)glycerine, vet en zeep verwerkt werden. De dame achter de balie van de lokale VVV kijkt verschrikt en verbaasd en staart me vol ongeloof aan als ik haar daar naar vraag.
Op haar aanraden ga ik voor meer info naar het Rathaus maar de burgemeester is pas laat in de middag weer op kantoor und das Fraulein op kantoor is toevallig vrij. Voordat ik verder op onderzoek uitga en een bezoekje breng aan de lokale begrafenisondernemer tevens historicus eet ik op een bankje am Brunnenplatz een stokbroodje met Franse buerre en een dikke laag meegebrachte …. Proemesjem