Overdag trekken dikke stapelwolken langs de lucht, dazen plagen grazend vee, kleurrijke vlinders fladderen van bloem naar bloem en krekels en sprinkhanen tjilpen in de struiken en het gras. In deze tijd is het goed om afscheid te nemen van het beeldscherm en jezelf onder te dompelen in deze natuurlijke wonderen.
Vertaald uit het Duits, 31 juli 2021 – Tekst: Wolf-Dieter Storl
De kosmische warmte voedt de geleidelijk rijpende druiven, vruchten en zaden. De Indianen zeggen dat het gezang van de vogels en het rijzende en dalende gezang van de krekels en andere insecten het rijpingsproces ondersteunen. Er zijn nu wetenschappelijke studies die suggereren dat er misschien iets aan de hand is.
Oogstmaand”, “snijmaand” of “oogst” noemden onze voorouders augustus, want nu begint de graanoogst. Het Graanoogstfestival, een van de oudste landelijke festivals, vindt zijn oorsprong in het Neolithicum.
De veldgewassen werden door de eerste boeren beschouwd als kinderen van moeder aarde. De aardgodin rouwt om haar. Zij was de oorspronkelijke Mater Dolorosa, de Moeder van Smarten die verzoend moest worden. En – dit is wat de oude historici denken te weten – soms was een mensenoffer nodig om dat te doen.
Lange tijd, tot aan de rand van de moderne tijd, geloofden de plattelandsmensen dat er een groeigeest, een “vruchtbaarheidsdemon”, aan het werk was op het veld. Het is de “graanwolf”, de stierkater, de graanbok, de graanbeer, het graanzwijn die zijn banen beweegt in het wuivende graanveld. Of het is de Korenmoeder die soms verscheen als een in het wit gehulde vrouw; het is de “oude”, de Baba van de Slavische volkeren. In Engeland heet de laatste schoof “John Barleycorn”, in Schotland is het de Cailleach, de “oude vrouw”.
In de voorchristelijke tijden waren er graanpriesters – ze droegen witte gewaden en hun haar was lang en samengeklit – wiens taak het was om het graan kort voor de oogst te zegenen door in de vier hoeken van het veld wat korenaren af te snijden en groene takken of Arnica in de grond te steken. Dit moest voorkomen dat de graanmolen het veld verliet.
Bilwisse – Goblins (“zij die wonderbaarlijke dingen weten”) werden deze priesters genoemd. Later werden ze onder kerkelijke invloed verklaard tot graanplagen, demonen die ’s nachts graan hakten en er vreemde patronen in achterlieten.
Zelfs in historische tijden maaiden mannen met zeisen door het rijpe korenveld; de vrouwen volgden en bonden de schoven vast. De groeigeest vluchtte voor de maaiers uit. Ten slotte, in het nauw gedreven, zocht hij zijn toevlucht in de laatste schoof. Deze werd opgesierd met bloemen – zon-gele Jacobkruiden, witte kamilles, rode en blauwe korenbloemen, rode klaprozen – en reed, tot gejuich, als een godheid op de oogstwagen het dorp binnen. Daarna werd de oogst uitgebreid gevierd en werden de goden gedankt. Dit oogstfeest, dat archaïsche, neolithische kenmerken heeft, werd in heel Europa op dezelfde manier gevierd.
De Keltische goden
Voor de Kelten was het oogstfeest in augustus een feest van vuur. Overal op de hoogten laaiden machtige vuren op. In de jaarlijkse cyclus stond deze viering lijnrecht tegenover het feest van Brigit, de godin van de lente. Hun feest – de christenen veranderden het in Lichtmis – was een feest van water; Het ijs en de sneeuw smelten en de zaden ontkiemen.
In de hete augustusdagen daarentegen veranderde de mooie, jonge zonnegod Belenos (Bhel) in de vurige, stralende vuurgod Lugus (Lugh), de “meester van alle kunsten”, de “leeuw met een vaste hand” , die verspilt wat is geworden om te verdorren en leidt tot ontbinding in een spirituele dimensie; het vertegenwoordigt het principe van perfectie en de vervulling van het lot.
Lugus is het vuur dat het staal verhardt, de hitte die het fruit, de bessen en vruchten rijpheid en zoetheid geeft. Hij haalt de melkrijpheid uit de granen en verandert ze in stevige, gouden pitten. Met zijn vuurademhaling verandert hij het maanachtige, vlezige groen van de kruiden in fijn gevederde, geurige structuren; hij verrijkt ze met geneeskrachtige, essentiële en vette oliën, balsems en harsen.
Hij is ook de terminator die corrupte heersers en meesters van leugens hun welverdiende dood brengt. Deze augustusbrand is zijn huwelijk met Annona (Rosmerta), de matrone met de hoorn des overvloeds, de graanmoeder, de kostwinner van de wereld.
Lugus
Overeenkomend met de Noord-Duitsers is Loki, de vuurgod, in wie de christelijke missionarissen de duivel zagen. Ook hij is een oogstgod. In de Noordse legende wordt gezegd dat hij het gouden haar van Sif, de godin van het korenveld en de vrouw van de onweersgod Thor, met zijn sikkel afsneed. De machtige Thor wilde er al zijn botten voor breken, maar Loki beloofde dat hij het komende jaar haar haar (het korenveld) weer zou laten groeien.
Broodmassa of Lammas
De Angelsaksen noemden het festival Loaf-Mass (of Lammas), de mis of viering van het eerste brood. Het was gebruikelijk dat de vrouw des huizes (het Engelse woord dame komt van het Angelsaksische hlofdige = brooddeegmenger) om brood te bakken van de korrels van de eerste met de hand geplukte schoof en deze te laten zegenen. Omdat het graan de basis van het leven is, was het een belangrijke cultus.
Voor mensen die in een ontgoochelde digitale wereld leven, zijn dit slechts oude verzonnen verhalen. Maar de natuur laat zich niet alleen beschrijven met cijfers, diagrammen, statistieken en dergelijke, maar ook met plaatjes. Zowel heidens als christelijk. Deze richten zich niet alleen op de hersenen, maar ook op onze ziel. De ware, picturale verbeeldingen voeden de ziel. De bevlogen jonge dichter Novalis wist dit al:
Wenn nicht mehr Zahlen und Figuren
Sind Schlüssel aller Kreaturen,
Wenn die so singen oder küssen
Mehr als die Tiefgelehrten wissen
Wenn sich die Welt ins freie Leben,
Und in die „freie“ Welt wird zurückbegeben,
Wenn dann sich wieder Licht und Schatten
Zu echter Klarheit werden gatten
Und man in Märchen und Gedichten
Erkennt die „alten“ wahren Weltgeschichten,
Dann fliegt vor Einem geheimen Wort
Das ganze verkehrte Wesen fort.