Dat woord was haar altijd bijgebleven zei Marjolein, toentertijd een van de vele leerkrachten bij wie ik in een tijdbestek van zo’n twintig jaar als gastdocent op cabareteske wijze de oorlog het lokaal in rukte.
Terwijl buiten met rollende donderslagen knallend de laatste resten van het oudejaar naar de gallemiezen geholpen werd trok ik met m’n rechtervinger een overvloed aan foto’s uit een vorig leven op het scherm naar boven. Van samen slenterend in een van de straten van Monte Calvario, een centrumwijk van de Italiaanse stad Napels, tot pontificaal en vol ornaat voor een kudde leerlingen in een schoollokaal ergens in de Groninger Borinage.
Met passie en kisten vol authentiek leskistmateriaal maakte ik er samen met de kinderen een soort van Bert Visser feestje van, want ja.. oorlog dat is toch leuk? Gamenderhand worden alle tegenstanders met toekenning van superscores finaal en faliekant geslacht, hop, op, naar een ander level met meer mogelijkheden, zij gaan dood, behalve jij, toch? Mam.. mag ik nog een Cola? Zijn er nog sjips over? Voor het overgrote deel van de mensenmassa is oorlog tot een spel geworden, Call of Duty drie punt nix zonder zich een realistische voorstelling te kunnen maken wat voor dodelijk spel het in wezen is.
Ooit door een wegwerprelatie hiertoe aangezet begon ik m’n kennis op zo’n wijze te delen die de kinderen aansprak en waarbij ze hun aandacht wonderwel goed bij de les hielden. Het was een pro-actieve presentatie waarbij de kinderen zelf actief deelnamen, waarbij hun tastzin gebruikt en voorstellingsvermogen aan- en ingezet werd. Een echte helm van een dooije Duitser op of met je eigen vingers stapels oud propagandamateriaal doorbladeren bijvoorbeeld, lege patronen bewonderen, een ooggetuigenverslag lezen en foto’s kijken, afvragend hoe dat zoiets toch begon, wat mensen aanzet om zichzelf en anderen af te slachten.
Een ochtendlang bewustwording in de klas, op een speelse manier wat bewustwording bewerkstelligen, over de rol van de overheden, wat misleiding is, hoe er gelogen en bedrogen wordt en OF je er überhaupt iets zinnigs tegenoven kunt stellen. Kinderen zijn in de kern nog slimme en onbedorven menswezens die – als ze daartoe onbelemmerd in de gelegenheid gesteld worden – vaak een betere en juistere voorstelling van zaken hebben dan volwassenen. Met rol-en-spel weten zij zichzelf en anderen zonder voorgeschreven tekst en voorgeschreven uitleg de werkelijkheid beter eigen te maken.
In de voorgaande jaren opgedane praktijkvoorbeelden verwerkte ik in mijn voorstellingen die de kinderen heel herkenbaar was, hoe vilein en venijnig in eigen kring onrust gestookt kan worden. Hoe het schoolplein onder ogen van de op wacht staande leerkrachten tot een stiekem slagveld omgebouwd kan worden, hoe geslepen en manipulatief kwaadwillende kabouters anderen tegen elkaar opzetten en daarbij zelf vaak uitgespeeld worden. Het stond aan de basis van het mini-toneelstukje over het Pestventje dat ik geregeld in de vele honderden gastlessen opvoerde, zo ook in de jaren dat ik bij juf Marjolein in de klas stond.
Een van de voorbij schietende foto’s brachten m’n gedachten terug in de klas waar zij toen de scepter zwaaide en zorgde voor een appje van mij naar haar. Foto en tekst werden na zoveel jaar enthousiast ontvangen, ze vond het leuk om aan die tijd herinnerd te worden en vroeg of ik nog meer opname’s uit die tijd had. Misschien eens afspreken om bij te kletsen? Er was in die jaren zoveel gebeurd? De gastlessen zijn ondertussen verleden tijd en met miljoenen tegelijk krijgen we nu allemaal praktijkonderwijs, ik ben bij lange na niet gerust op een goede uitkomst. Marjolein en ik, wij kennen het verhaal en mijmeren bij Moeke Vaatstra straks na over dat woord dat haar zo bijgebleven is.. Pestventje.