De menselijke hersens zijn uitermate complex, zó complex dat de wetenschappers het over één ding eens zijn, namelijk dat zij van de werking ervan nog maar een fractie hebben begrepen. Op zoek naar de processen die het creëren van herinneringen lijken te kunnen sturen en daardoor geheugenmanipulatie mogelijk maken stuitte ik op het volgende. Mag ik u in deze tijd waarin de Angst regeert uitnodigen deze kleine speurtocht met mij te ondernemen?
Fré Morel – vasthoudend, volhardend met open geest, niet links of rechts, maar VRIJ-denkend.
Onze hersens laten (uit zelf-bescherming/(on-)geloof) bepaalde gegevens weg, onderdrukken of benadrukken het ene gegeven meer dan het andere en laten ons niet bestaande dingen zien. De mens reageert in eerste instantie emotioneel (impulsreactie), daarna volgt een rationele benadering. Wat heel duidelijk gebleken is, is dat de emotionele boodschap het langste blijft hangen en dat de tegenactie in beginsel op een emotionele basis berust.
In de (oorlogs-)propaganda wordt deze kennis tot in het uiterste misbruikt. Angst roept een snelle emotionele impulsreactie op, een eerste en oppervlakkige reactie die niet perse juist hoeft te zijn. Hier is de mens in zijn objectieve beoordelingsvermogen erg kwetsbaar. Op rationele gronden kunnen naderhand de genomen acties die op emotionele basis zijn genomen worden bijgesteld, maar het kwaad is dan al geschied.
Angst en emotie liggen aan de basis van het bewustzijn. Door emoties worden de neuronen in onze hersenen geactiveerd, die op hun beurt een bewustzijn creëren. Een emotionele reactie laat op zijn beurt een reactie achter in het kortetermijngeheugen, dat door herhaling onderdeel gaat uitmaken van het langetermijngeheugen en zo een herinnering gaat vormen.
Door het creëren van angsten en negatieve emoties kunnen herinneringen gevormd worden en het menselijk bewustzijn beïnvloed worden. Deze emotionele beïnvloeding zorgt voor beeld(mis)vorming, vervorming van werkelijkheid en daardoor psychische beschadiging. Hersenknutselaars als Edward L. Bernays bepalen op die misselijk makende wijze bijvoorbeeld wat de mens wel of niet leuk vindt, wat u weet, wat u denkt te weten, gelooft, iets dat u vandaag de dag terug vindt in de maatschappij. Verbaal- en fysiek geweld, (seksuele)perversiteiten, moord, doodslag, verkrachtingen etc., wat tegen de menselijke natuur is, wordt als amusement en entertainment gepresenteerd en verkocht in de vorm van films, games, etc.
In de hedendaagse propaganda die ons in de vorm van reclame 24 uur per dag overspoelt hebben we een inzichtelijk voorbeeld van de gebruikte manipulatiemiddelen. Om zo succesvol mogelijk te zijn moet de gewenste boodschap aan een paar voorwaarden voldoen. De lengte, de duur en de grootte van de boodschap zorgen voor de ontvangsttijd in de hersenen. De herhalingsfrequentie is een ander element, samen met de toepassing van kleuren, de emotionele verpakking, de positiebepaling (bij advertenties), de opmaak, de samenstelling en de omgeving.
Ook het toegepaste medium is bepalend, zoals radio, krant, tv, internet en of het gaat om bewegende of stilstaande beelden, al dan niet met of zonder geluid en het karakter daarvan. Bewegende beelden en afbeeldingen blijken sneller beeldvormend te zijn omdat ze de omweg van het van-woord-naar-beeld proces overslaan. In samenwerking met elkaar versterkende mediamiddelen (radio, kranten, internet, etc.) wordt er een meervoudig effect bereikt, ook wel (media)synergie genoemd. Het hoogste rendement van de reclamebeïnvloeding wordt voor bewegend beeld behaald als dit ca. 2 minuten duurt en bij presentaties die maximaal ca. 4 minuten duren.
Belangrijk daarbij is om te weten dat de mens denkt via het koppelprincipe, het associatief denken (zo wordt bijvoorbeeld geweld gekoppeld aan stress, liefde aan sex, etc.). Het herkennen van vorm, kleur, geur, smaak, verpakking, enz. en de daaraan gekoppelde herinnering. Plaatjes worden woorden, beeldkracht is sterker dan woordkracht, denk daarbij aan het spreekwoord dat één afbeelding sterker is dan 1.000 woorden waardoor verbeelding veel krachtiger is dan verwoording.
Als het mogelijk is een herinnering vast te koppelen aan iets bekends, een bepaald persoon, o.i.d. wordt daarmee het hoogst mogelijke resultaat gehaald. Zonder constante beïnvloeding van buitenaf, dus zonder actieve mind-control door alle soorten media als kranten, televisie, radio, computers, films, etc. zal de controle over het bewust-zijn verzwakken.
In die nieuwe en neutrale staat van bewustzijn zullen nieuwe en andere conclusies getrokken worden waardoor andere herinneringen zich vormen en beleeft de mens de wereld waarin hij leeft beduidend anders.
Wat waar of on-waar is, is in grote mate afhankelijk van gecreëerde herinneringen.
“We zijn niet bepaald geïnteresseerd in wat ”waar” is. Alleen wat bruikbaar is telt” schreven Richard Bandler en John Grindler in de jaren ’70 van de vorige eeuw toen ze hun boek Frogs into Princes schreven. Het handelde hier om een nieuwe vorm van psychotherapie, het Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP) waarmee de mens als het ware opnieuw geprogrammeerd kon worden.
Over de ongekende mogelijkheden van het programmeren van mensen schreef onderwijskundig psycholoog Carl R. Rogers in 1979 het volgende: “We kunnen ervoor kiezen om onze groeiende kennis te gebruiken om mensen tot slaaf te maken op manieren die je eerder niet had kunnen dromen. Ze hun persoonlijkheid afnemen, ze onder controle houden met middelen, die zo zorgvuldig zijn uitgekozen, dat ze zich misschien wel nooit bewust zullen worden van het verlies van hun persoonlijkheid…” Het door Bandler en Grindler gebrachte NLP was overigens niets nieuws onder de zon.
Psychiater William Sargant, verbonden aan het Tavistock Instituut, deed in zijn in 1957 verschenen publicatie Battle For The Mind een boekje open over manipulatie. “Various types of belief can be implanted in many people after brain function has been deliberately disturbed by accidentally or deliberately induced fear, anger or excitement. Of the results caused by such disturbances, the most common one is temporarily impaired judgement and heightened suggestibility. Its various group manifestations are sometimes classed under the heading of “herd instinct”, and appear most spectacularly in war time, during severe epidemics, and in all similar periods of common, which increase anxiety and so individual or mass suggestibility.”
Geconcludeerd moet worden dat herinneringen onbetrouwbare geheugenreconstructies zijn die door allerlei invloeden van buitenaf mis-/gevormd worden. Herinneringen die verankerd lijken te zijn in ons onderbewustzijn bepalen wat de mens hoort, voelt en ziet, het kleurt de wereld waarin de mens leeft. Waarheid en Leugen zijn gecreëerde begrippen, Alles is emotie!
Het is aan de kritische onderzoeker om te blijven zoeken naar kernen van waarheid. De opdracht aan de media, aldus hoogleraar internationale communicatie Prof. Dr. Cees J. Hamelink, om niet klakkeloos alles gedachteloos over te nemen maar onderzoek te verrichten en zich niet schuldig te maken aan het verspreiden van onwaarheden. In zijn boek Regeert de Leugen? verwijt hij de media een kritiekloze rol in de berichtgeving, of zo hij het noemde mediaplichtigheid.